De Tuinbouwschool in Frederiksoord is een sortimentstuin met meer dan 450 verschillende soorten. Vakadviseur Groen en oud-docent Harry de Coo levert zijn bijdrage aan herstel en onderhoud. Lees hier meer over nieuwe naambordjes en hoe leerlingen 1500 soorten uit hun hoofd moesten leren.

Geschreven door Annette van der Maarel.

1500 soorten herkennen aan de hand van takken

Sinds de start van de school in 1884 zijn duizenden planten verzameld uit de hele wereld in de Tuinbouwschooltuin. De  leerlingen, ook wel tuinhazen genoemd, moesten maar liefst 1500 soorten kunnen onderscheiden en benoemen. In hun eerste jaar leerden ze de Nederlandse namen. Dan kwamen nog de wetenschappelijke namen: in het tweede jaar werden ze geacht de Latijnse familienaam uit hun hoofd te kennen en in het derde jaar de Latijnse soortnaam. Dat zijn 4500 namen bij elkaar!

De school stond bekend om het afleveren van studenten met een parate soortenkennis. Naast de lessen op school leerden ze ook wilde plantensoorten op de schooltuin, in het stinzenbos, langs de leemsloot en in het Sterrebos. De tuinhazen waren, terecht, heel trots op deze praktijkkennis. Dit was een van de redenen dat leerlingen vrijwel direct werden aangenomen na hun examen als ze ergens aanklopten en vertelden dat ze van de Gerard Adriaan van Swieten Tuinbouwschool kwamen!

Slimme sortimentstuin

Je kunt je voorstellen hoe moeilijk het is om bijvoorbeeld 90 verschillende conifeersoorten uit elkaar te houden. Als je de bomen naast elkaar ziet staan, krijg je meer overzicht. De tuin is daarom op een logische en structurele manier ingedeeld om het leren makkelijker te maken.

Het is dus een zogenoemde sortimentstuin. De coniferen vind je in het Pinetum (Pinus is de Latijnse naam voor denneboom). De meeste loofbomen staan gegroepeerd in het Arboretum (Arbor betekent boom in het Latijn) zoals verschillende soorten essen en kastanjes. Katjesdragende bomen vormen de Katjes-allee. Hier kun je de donzige, grijze katjes van de populier vergelijken met bijvoorbeeld de hangende, gele katjes van de berk.

Dan zijn er nog andere categorieën op de tuin die de tuinhazen moesten leren. Zoals fruitbomen, vaste planten, bolgewassen en wilde planten en kruiden.

Waarom een sortimentstuin?

Taxonomie, soortenkennis, nomenclatuur: Dit was een overkoepelend, theoretisch doel van het onderwijs. De misschien beroemdste docent van de Tuinbouwschool ooit, Ir. Theo Janson, vatte het zo samen: ‘Als je planten gebruikt, moet je ze in de praktijk bekijken’. En het liefst in alle jaargetijden.

En hoe doe je dat beter dan buiten zelf de flora te ervaren met al je zintuigen. Van het luisteren naar een ratelpopulier in de wind tot het proeven van rozemarijn.

Bij toetsen werden 26 takken en soms vruchten op de tafels gelegd in de klas. Op gepaste afstand, zodat je niet kon spieken, vulden de leerlingen de soortnamen in en als de docent ‘ja’ zei, schoof je door naar de volgende tak.

In dit klaslokaal in de open lucht leerden de toekomstige kwekers, tuinarchitecten en groene beleidsmakers onder andere:

● hoe de soorten heten en hoe ze eruit zien

● wat voor vorm en grootte bomen en planten krijgen

● welke bodemsoort gewenst is

● welke ziekte aantastingen voorkomen

● hoe bomen en planten in te passen in een ontwerp

● in wat voor klimaat en/of ecosysteem planten groeien.

Daarnaast kregen de tuinhazen uiteraard ook een gedegen praktijkopleiding. Van aanleg tot onderhoud van tuinen; ze leerden alles over zaaien, wieden, snoeien, enten en ga zo maar door. Onder leiding van de praktijkdocenten onderhielden ze de prachtige tuinen waar duizenden bezoekers per jaar op af kwamen.

Herstel

Zoals bekend sloot de Tuinbouwschool zijn deuren in 2005 en raakten de tuinen in verval. Veel van de vaste planten zijn verdwenen of geroofd. Maar gelukkig zijn de 400 verschillende boom- en heestersoorten er nog!

Naast oud-docent Harry de Coo werken oud-leerlingen en vrijwilligers met veel enthousiasme op de tuin. Zo krijgt een nieuwe generatie de kans om niet alleen te genieten van de bomen, maar ook te kunnen leren over soorten, groei en herkomst.

Over Harry de Coo

Harry de Coo kreeg na zijn studie Bosbouw in Wageningen meteen een baan als docent aangeboden op de Tuinbouwschool. Hij betrok een koloniewoning op de ‘Kippenrichel’ en met veel plezier heeft hij de functie vervuld tussen 1982 en 1994.

Nu werkt hij, en het Groenteam op de tuin, in samenwerking met het Nationale Bomenmuseum Gimborn in Doorn aan de naambordjes voor de tuin. Met veel passie legt hij zijn toekomstvisie uit:

‘Samen met andere organisaties kunnen we een invulling geven aan het gebruik van de sortimentstuin voor een brede educatie. Dat zal de komende jaren opgebouwd moeten worden. Dit betekent ook dat er faciliteiten moeten komen om les te geven en groepen te ontvangen. Denk daarbij aan natuur- en milieueducatie, sortimentskennis, ecologische en landschapscursussen en tuinontwerpen maar ook educatie gericht op voedsel en gezondheid.’

Naambordjes

Voor zowel professionals als gewone bezoekers is het fantastisch dat er inmiddels 100 bomen voorzien zijn van een naambordje. Zo kunnen we – net als de tuinhazen vroeger – verschillende soorten leren.

Deze zomer komen er nog eens 100 bij. Totaal komen er 300 bordjes met soortnamen. De naambordjes zijn een gift van de Nederlandse Dendrologische Vereniging.

Harry legt uit hoe je de bordjes leest:

Linksboven: De familienaam. Midden op het bordje vind je de wetenschappelijke naam in het Latijn. Beneden aan de Nederlandse naam. Rechtsboven is een code. Eerst het vak waarin de boom staat (vakken opgezet door Theo Janson) en ASF staat voor Arboretum Sortimentstuin Frederiksoord. Het laatste getal is tenslotte het jaar waarin de boom geplant is.

De bordjes zijn blauw, behalve een aantal die rood van kleur zijn – dit zijn de soorten die in hun land van herkomst bedreigd zijn en op de zogenaamde rode lijst staan.

Wilt u bijdragen aan de ontwikkeling en het herstel van deze bijzondere sortimentstuin? Voor een klein jaarlijks bedrag kunt u het verschil maken. Word daarom ook Tuin-vriend of Tuin-donateur! Klik hier voor meer info.